Права паланка

Кој тоа таму лаже дека службите затајуваат? Веднаш штом излезе насловот „Латас бил соработник на српската тајна служба“, уредникот уредно си поднел барање за информации до МВР. Верувале или не, истиот ден си добил и официјален одговор. Кој рано рани, две среќни информации граби.

Според презентираниот документ од МВР, барањето „се однесува за Вашата соработка со странска служба како и информации дека сте биле учесник во организација на нередите пред Амбасадата на САД и палењето на американското знаме, кои датираат од март 1999 година“. Значи - ве обвинат ли дека сте соработник на странска служба, без гајле. МВР веднаш ќе ви излезе во пресрет и ќе ги провери „фактите“ во неприкосновените евиденции. Во случајов, уредникот си доби два крунски доказа. Прво, си доби пусулче дека „во евиденциите со кои располага МВР, вашето име не е поврзано со организаторите и нарушителите на јавниот ред и мир за кои во тоа време биле поднесени кривични пријави“. Второ, си доби и „ослободителна“ потврда дека не постојат информации за негова соработка со странска служба. Како капак, му стигна и „дополнителна потврда“ од поранешниот министер: „ниту Драган Павловиќ Латас ниту кој било новинар директно или индиректно биле вклучени во нападот на Амбасадата“.

Ете, така се брани новинарската чест и углед и слободата на новинарството! Кој ни е крив нам кои бевме клеветени како домашни предавници и јавно линчувани како странски платеници? Кој ни е крив што сме толку некадарни да си ги одбраниме нашето достоинство и што немаме доверба во институциите на нашиот ефикасен систем? А да си поднесевме барање до службите, истиот ден ќе имавме непобитен доказ дали сме странски платеници. Патем, можевме да си извадиме и уверение дека сме во слободна брачна состојба со МВР.

Но, од кога тоа МВР почна да издава ургентни потврди за граѓаните дали за нив има или нема податоци дека соработувале со странски служби? Знам, некои неупатени ќе помислат дека ова има врска со законот за лустрација. Но, законот за лустрација ги засега соработниците на домашните служби, корисниците на информации и наредбодателите. Накусо, лустрацијата важи за домашните, а не за странските соработници. „Службите“ имаат обврска да постапуваат по барањата на Комисијата „во рок од три работни дена, а кога барањата се однесуваат за кандидати за носители на јавни функции во рок од 24 часа“. Да не ги измешал некој лончињата од службите? Да не помислиле случајно дека почитуваниот уредник (експерт за темата „КОС и УДБА“) е член на Комисијата за верификација на факти или можеби кандидат за носител за јавна функција, па му обезбедиле итни „факти“ за помалку од 24 часа?

Се разбира, пред „фактите“ од службите и боговите молчат, па редно е да замолчиме и ние. Особено кога „фактите“ ќе бидат верификувани од надлежната комисија, со такви експерти за човекови права. Неодамна, Комисијата верификува дека над 60 највисоки јавни функционери го исполнуваат фамозниот дополнителен услов. Недоверливите новинари укажаа: „На разговор и дополнителни проверки бил подложен еден функционер со над 500 страни досие, но од Комисијата не го откриваат неговото име.“ Многумина злобници останаа несреќни откако лустрацијата го одмина и Министерот за правда, во чија биографија стои: „Во Јавното обвинителство на Република Македонија работи повеќе од 28 години“. Што мислеа тие - дека нашите социјалистички обвинители ги повредувале човековите права од политички или идеолошки причини? За инает на злобниците, Комисијата го верификува непобитниот „факт“ - ниту еден од нашите сегашни јавни функционери не соработувал свесно во кршењето или ограничувањето на основните права и слободи на граѓаните од политички или идеолошки причини! Ако продолжи комисијата да верификува „факти“ со вакво темпо, ќе испадне дека сме живееле во најправедниот од сите можни политички системи.

Но, да се вратиме во нашата трагична транзициска реалност. Законот за лустрација опфаќа период од август 1944 се до февруари 2008, оти масовните кршења на човековите права од идеолошки и политички причини продолжија и по осамостојувањето. На пример, прислушувањето, кое беше незаконско се' до ноември 2006. Може ли комисијата да го верификува „фактот“ дека меѓу сегашните државни службеници немало наредбодатели и корисници на информации од незаконско прислушување вршено од идеолошки и политички причини? Кој може да гарантира дека државните службеници кои незаконски вршеа прислушување пред ноември 2006 не се истите службеници што сега произведуваат „факти“ на кои комисијата беспоговорно им верува?

Бездруго, лустрацијата станува политичка фарса кога органите за лустрација се сведени на пасивни верификувачи на „факти“, конструирани од страна на нереформираните и неконтролирани служби за безбедност, истите што произведувале досиеја од 500 страни. Наместо инструмент на транзициска правда, лустрацијата се претвора во инструмент за политичка пресметка, особено ако непознат дел од сомнителните досиеја се во приватни архиви и се злоупотребуваат за лични или партиски цели. Лустрацијата се претвора во инструмент за политичко жртвување ако лицата што се лустрираат немаат еднаков пристап до класификуваните информации и услови за фер постапка.

Иако навидум нема суштински допирни точки со лустрацијата, новата „шпионска афера“ е показател дека и довчерашните соучесници во „новинарски монтирани процеси“ лесно може да станат жртви на слични политички „монтировки“, базирани на „неприкосновените факти“ на службите.

Во услови кога „Запад не' отпишува, а Исток не сака да не' запише“, паланечкиот менталитет почнува мазохистички да ужива во територијалните пресметки на локалните медиумски „црноберзијанци“, кои оперираат според максимата „За говнари - говнарска цевка“. Се' додека не проникнеме во мудроста дека „говнарска цевка е говнарска цевка“, и дека „и говнарската цевка има два краја“, ќе си останеме (југо)носталгично заглибени во канализацијата на „Среќна нова 1949“.

А кој ќе ни биде главниот виновник за жртвите од „говнарската цевка“? Се разбира, Пиги. Е, па Пиги, извини што те лустриравме - морално беше!