Македонската Алиса

12/31/2008

Не ми е јасно зошто толку дрвја и камења се фрлија по туристичкиот спот на Милчо Манчевски и проектот „Македонија - вечна“. Ем го обвинија авторот за плагијат ем за „заборавени“ рефлектори, па и за „нерамковно“ претставување, а уште малку ќе го обвинат и за игнорирање на последиците од светската економска криза по нивото на Преспанското Езеро. Има ли смисла толку мани да се наоѓаат кога уметникот убаво си се одбрани дека неговото дело е своеобразна реплика на „Алиса во земјата на чудата“? Е, сега, ако славното дело на Луис Керол е клучот за дешифрирање на македонската Алиса во земјата безвременска, милитаристички настроените критичари се чини стрелаат во сосем погрешна мета.

„Алиса во земјата на чудата“ (во првобитната верзија „Алиса во земјата на андерграундот“) не е само приспивна приказна за мали и исплашени девојчиња, туку книга преполна со парадокси, политички алузии, симболи, математички и лингвистички референци, и пародирање на лекциите што требало да ги учат напамет британските ученици. Оттаму, ако спотот на Манчевски го гледаме со жанровски очила како „литературен нонсенс“ (жанрот на кој припаѓа делото на Луис Керол), тоа може да ни отвори нови „врати на перцепцијата“.

Главната разлика помеѓу британската и македонската Алиса е тоа што првата веднаш пропаѓа низ зајачка дупка во „земјата на чудата“, а нашата ја започнува „авантурата“ без да излезе од спалната, сеирџиски уживајќи во оживувачките илустрации од чудотворната книга, седната покрај татка си. Разбира се, клучната дилема е како ќе ја толкуваме „земјата на чудата“. Во книгата на Луис Керол, Wonderland е подземје („андерграунд“) пренаселено со бизарни ликови. Сите се под власт на „слепата фурија“ - Кралицата срце (карикатура на кралицата Викторија), која сите нејзини проблеми ги решава со издавање една единствена наредба: „Исечете им ги главите!“

И македонската Алиса, листајќи ги страниците од книгата на нејзиното културно созревање, се соочува со мноштво бизарни историски (архе)типови. Некои од нив изгледаат навистина застрашувачки: ослепениот Самуилов војник, 40-те маченици, па и св. Марина која држи некакво си дијаболично монструмче во раката. Сепак, најексплицитната закана доаѓа од „рунтавиот Македонец“ со боздоганот кој (според еден блог-коментатор од под „Марку-Куле“) како да испраќа недвосмислена порака до посакуваните туристи: „Само дојдете, ви ебавме мамата!“

Ако спотот на Манчевски го читаме како што некои критичари ја читаат „Алиса во земјата на чудата“, тогаш раскажувањето на официјалната приказна преку листање на страниците на Македониумската сликовница би било само една страна на паричката. Другата страна почнува да изгрева кога ќе почнеме внимателно да го расткајуваме платното, проникнувајќи во геометриските парадокси (загатнати во орото и велешката архитектура, во „Големата мајка“ од Маџари, во серпентините близу Крушево...), во лингвистичките и музичките референци, во симболичката исполнетост на доматот и лубеницата како узреано сонце...

Несомнено, најконтроверзно ќе биде исчитувањето на политичките референци и (пре)пораки, пред се' ритуалното испивање вино од страна на античко-македонскиот војник и поклопувањето на чашата со симболот на сонцето од Кутлеш, ископана на Самуиловата тврдина во Охрид. Бездруго, ова меѓународно перчење со симболот на Македон ископан на наша територија ќе биде искористено како поткрепа на грчките аргументи дека и ние пет пари не даваме за „Привремената спогодба“. Но, ако сакаме да направиме вистинска винско-туристичка дистинкција помеѓу античките Македонци и Елините, тогаш во некој од идните спотови мора да се нагласи дека вистинските Македонци го пијат виното непомешано со вода и строго во машко друштво, за разлика од неиздржливите Елини кои обичале да го пијат како „шприцер“ и во друштво на сомнителни „кафански певаљки“.

Кога сме веќе кај историско-политичките пораки и парадокси, најмногу ме бендисаа две пораки на сајтот „Македонија - вечна“. Првата е дека „Наспроти турбулентното минато, денешниот народ на Македонија е мирољубив, пријателски и оптимистички за заедничката иднина меѓу големата Европска фамилија од нации“. Несомнено, тоа го покажавме не само во 2001, туку и на последните избори, а нашата мирољубивост традиционално ја докажуваме и со фрлање експлозивни направи за време на свадби, прослави и новогодишни празници. А за тоа какво ни било „турбулентното минато“, сведочат линковите од „Њујорк тајмс“. Првиот линк сведочи за настан од 1874, кога двајца селски големци од едно „тивко македонско село“ решиле „џентлменски“ да го решат спорот околу воденицата ползувајќи го традиционалниот метод кој најблиску може да се опише со зборот „касапана“. (Секаква сличност со последните избори е случајна.)

Втората порака која ја испраќа „Сенка филм“, од име на Владата на Република Македонија, е преку линкот Nation Master Encyclopedia (прв линк на страницата „Историја“). Во одредницата за „Култура на Македонија“ експлицитно се тврди дека „традиционалното грчко население или се населило на југ или изумрело со времето како што било заменувано од мнозинскиот словенско-македонски етницитет.“ Се надевам дека нема да бидам обвинет за ширење непријателска пропаганда затоа што цитирам енциклопедии што ги препорачува нашата влада.

Парадоксално или не, како и за секое друго уметничко дело, и за спотот на Манчевски важи дека „Вистината е во окото на набљудувачот“. Моето десно око ја гледа Алиса како среќно заспива откако ќе се загуби во древните митови на Македонија. За неа митот станува реалност, каква што може да стане и за туристите намерници. За левото око архео-историските митови се само животни пречки што мора да ги помине нашата Алиса, во процесот на нејзиното културно освестување и созревање. Пречки, како и „дамата срце“ и останатите монструозни ликови од подвижниот шпил карти на „земјата на чудата“.

10 коментари:

Анонимен рече...

Поради тотално игнорирање на мојот коментар на предходната тема од страна на авторот на блогот, еве реприза:

На сајтот на А1 налетав на интересен текст (не го фатив на вестите на ТВ) во врска со сумата која ЕУ годишно ја троши на своја себепромоција. Тоа фрла сосема поинакво светло врз сите промотивни потези на владата и практично им ги пере рацете а истовремено и устите на сите што на цел глас трубеа против таквите кампањи. Или пак во случајов се работи за нешто што ЕУ смее да го прави а ние не смееме? Го молам авторот на блогот за коментар на таа тема.
А од таа вест се отвараат и нови прашања. Колку од тие суми завршуваат во џеб на нашиве самонаречени „експерти“, како компензација за нивното секојдневно трубење за „ЕУ или смрт“, за сите кнедли кои мораме да ги проголтаме за да влеземе „таму каде што мора да се влезе“. Сега се гледа дека некој (можеби не сите, но верувам повеќето) земал пари за тој вложен „труд“ и се поставува прашањето колкумина го прават тоа искрено, не поради финансиска придобивка. Мислам дека темава заслужува посериозно истражување и секоја чест за A1 што ја потегнаа темата!
Патем, ова некако се совпадна со одлуката на ЕУ веќе да не доделува пари на балканските медиумски куќи, пари со кои повеќе новинари на A1 во изминатите години престојуваа и известуваа од ЕУ на подолги периоди. Коинциденција? :)

http://www.a1.com.mk/vesti/default.aspx?VestID=102312

Комитата рече...

Браво Жаре, отново отлична отлична колумна!

Няма да критикувам спота, най-добре македонците сами да си го критикуват, ето тук сложих спотовете от 4-5 съседни държави, да видиш че голяма разлика няма и че ако един странец гледа клиповете един след друг, едва ли ще направи разлика...

спотовете

Анонимен рече...

Zhare, decko,moram da priznam nepopravliv "optimista" si batka sto bese ova plukanje ali nema veze vo sekoj slucaj,srekna ti nova 2009 god. i da te potsetam ednas ti napisav sega pak,stom ke te iskomentira nekoj"bugarin"(ovoj pat "komitata"koj ne si go znae potekloto i da go cita mu preporacuvam negoviot Petar Dobrev i"Koi sme nie bugarite" ili Stefan Vlahov Micov so negovite trudovi pa posle da ja.e g...a)..........a i sto mi bese muabetot,aaaaa koga ke ti se javi nekoj idiot od istocniot ni sosed togas batka znaj deka sve si "pogodil" i temata ti e "zakon".A rejtingot batka,a?Gi razbirame tvoite frustracii.....neli?

Анонимен рече...

Mnogu interesen tekst, ke me nateras da go pogledam spotot vo celost, pa duri i da go analiziram onaka amaterski, a zimi majka nemav namera da go gleam, se si mislev deka mi se dovolni dragite ni sekojdnevni 'cudovistata', bilo od 'vistinskata', bilo od virtualnata TV realnost.
Uste poveke me zaintrigira edna koincidencija, bas koga se macev so citanjeto na The Logic Of Sense od Gilles Deleuze, koja e megju drugoto i edna neverojatna analiza na 'nonsense' literaturata na Lewis Caroll, doagja i spotov, a i tvojata analiza.
I da zavrsam so zelba vo slednata, istoriska kako i sekogas vo poslednive 60 godini, 2009. da ne pocastis so uste mnogu interesni, a bogami i provokativni kolumni.

Unknown рече...

До првиот анонимен коментатор - „...колкумина го прават тоа искрено, не поради финансиска придобивка“.
Зошто не си го поставиш истото прашање и за спотот на Милчо?
Ако секој што користел фондови на ЕУ почнеме да го прогласуваме за национален предавник, тогаш треба да почнеме од министрите на нашата Влада.
Колку се тие искрено вклучени во актуелната кампања за влез во ЕУ, а колку истото го прават поради финансиска придобивка?

Анонимен рече...

Тоа што го пишав нема ама баш никаква врска со спотот на Милчо, беше поставено и на предходната тема но ти таму го изигнорира. А гледам и сега успешно игнорираш 90% од темата што се обидов да ја потегнам и многу успешно ја сврте на страната на која тебе ти одговара. Ме интересира зошто ја именуваше само владата кога и опозицијата а богами и сите други партии се замешани во сите тие кампањи за влез во ЕУ, било сега било предходно кога биле опозиција. Зошто именување само на владата? И од друга страна, ако владата го прави тоа значи тогаш е во ред да да се прави поради финансиска придобивка? Или не е во ред но само ако владата го прави тоа, сите други се амнестирани? Само затоа што се со префиксот „невладини“? (Не)популарните NGO долго време се извор на разноразни гласини и мислам дека е крајно време некој посериозно да се заангажира со нив и да го извади валканиот веш на виделина. Дали ти Жарко си доволно храбар да го сториш тоа?

Анонимен рече...

Браво Жарко!
Го прочитав текстот од почеток до крај, и морам да кажам дека секој збор е на место. Еден од најдобрите текстови коишто си ги напишал досега. Анализата на спотот и споредбите се извонредни. Не само што се потрошени илјадници евра залудно, туку целиот спот е направен во некаков си антички стил којшто нема ништо заедничко со нас. Но, како и да е, ако Милчо е толкав „патриот“, нека ги даде парите на илјадниците гладни и страдни во Македонија, а не да ги лаже со „патриотизам“ и да создава ступидни спотови кои само ги продолжуваат фалсификатите во нашата историја и шират хеленизација.

Unknown рече...

До упорниот анонимец:
Пријателе, немам ништо против да ја потегнеш таа тема, затоа се измислени блоговите, да се иницираат теми.
Меѓутоа, ми пречи тоа што упорно се обидуваш да наметнеш друга тема на моите постови.
Отвори си блог, напиши пост, линкувај го тука, со задоволство ќе коментирам таму.

Комитата рече...

http://www.ft.com/cms/s/0/f498f8ce-d6c7-11dd-9bf7-000077b07658.html

Don’t scare me

One good thing about this economic downturn is that it might discourage that rather bad national brand advertising that pollutes TV screens around the world. As a result, I hope Montenegro will come off heavy rotation on CNN (what’s with the ladies playing finger cymbals?) and Macedonia will go away and rethink how it really wants to sell itself to the world rather than running 30-second spots that send children running to their mothers.

Unknown рече...

Фала Комита, мислам дека ова вреди и да се постира :)

Мојот список со блогови

>> <<

Text

Archive

Recent Post

Архива на блогот

Footer Widget 1

Footer Widget 3

Blogger Tricks

Blogger Themes

Catwidget4

Букефалистички парадокси: Филип („љубител на коњи“) стана воин без коњ.

Comments

topads

Footer Widget 2

Популарни објави

Популарни објави

Popular Posts this month

Popular Posts this week