Нов пасош, нов идентитет?

Да се пофалам, си извадив чичка нов пасош. Вадењето нов документ за идентификација не би требало да остава никакви последици по личниот идентитет. Меѓутоа, по новиот пасош, почнав да запаѓам во длабока идентитетска криза, како последица на менувањето на личното име и националноста. Во стариот пасош името ми беше Жарко, напишано на латиница, со одвај видлив знак над буквата З. Латинската буква Ж ја нема во англиското писмо, па се навикнав моето име за меѓународна употреба да биде Zarko. Тоа име електронски се исчитуваше на мојот пасош, со тоа име добивав визи и се потпишував комуницирајќи со англискиот јазичен свет.

Од некни, државата самоволно решила да го промени моето лично име и мојата националност. Личното име не е напишано со пет, туку со шест латински букви. Повеќе не сум само Zarko, туку Zharko (и Жарко - конечно и на кирилица, за да се отстранат евентуалните сомнежи во моето постоење)! Во графата за државјанство / Nationality повеќе не пишува Република Македонија, туку македонско / Macedonian. Какво влијание имаат новото име и националноста на мојот личен и национален идентитет?

Знам, многу од вас ќе речат дека сум се загрижил без некоја причина и дека барам влакно во јајцето. Но, слушнете ги прво причините за мојата загриженост. Како сега ќе ги убедам моите пријатели што не читаат кирилица дека државата самоволно ми го променила името од Zarko во Zharko, и тоа во моментот кога нејзините водачи не' убедуваат дека и дење и ноќе се борат за да не им фали ни влакно на името Macedonia и нашиот национален идентитет? Како ќе ги убедам електронските читачи на пасоши дека она што претходно го читале како Zarko е идентично со тоа што сега го читаат како Zharko - дека сум истото лице со истото име? Најпосле, како ќе го убедам Google да ме пронаоѓа како Zharko Trajanoski, а не како Zarko Trajanoski? Мошне тешко, нели?

Далеку полесно ми беше да ја прифатам промената во графата nationality од Република Македонија во Macedonian. Сега веќе не ќе морам да им објаснувам на пријателите од странство дека името на мојата земја не се чита „Македониџа“, туку „Маседониа“. (Оние што го обвинуваа Нимиц дека сакал перфидно да не' преименува во „Македониџа“, требаше прво да погледнат во сопствените пасоши.) Но, сега се јавуваат поинакви проблеми. Што се однесува до националноста, секој наш граѓанин станува „двојна“ личност - има една националност за надворешна употреба, а друга националност за внатрешна употреба.

Практично, за англискиот јазичен свет (а спорот со Грција се води токму за тоа како ќе бидеме перципирани во тој свет!) сите граѓани на Република Македонија имаат македонска националност (Macedonian Nationality). Таквата националност имплицира дека сите наши граѓани се Macedonians (Македонци). Но, иако сите наши граѓани имаат македонска националност, сите не ја изјаснуваат својата „национална припадност“ како Македонци! Ако ги прашате нашите граѓани што подразбираат под националност, тие нема да ви кажат „државјанство“ (како што пишува во личните карти или во пасошите), туку ќе ви кажат - етничкото потекло или етничката припадност. Согласно со внатрешната употреба на „националност“, граѓаните се делат на Македонци, Албанци, Турци, Власи, Роми, Срби, Бошњаци и други, а согласно со надворешната употреба на „националност“, сите сме си Macedonians.

Како овој идентитетски парадокс се одразува врз спорот со Грција? Пред извесно време прочитав интервју со грчкиот интелектуалец Ставрос Лигерос, во кое аргументира дека не сме можеле ние да бидеме Македонци (и Македонија), затоа што со тоа сме го монополизирале името исклучувајќи ги сите други што живеат во регионот на Македонија од тој термин: „Не е праведно. Тоа е како Грција да се именува Европа. Грчката нација и јазик да се наречат европска нација и европски јазик. Другите во Европа ќе речеа: во ред, и вие сте дел од Европа, но не сте само вие ексклузивно Европа. Така, и вие сте дел од Македонија, но не сте само вие Македонија.“

Ако сакаат да победат со аргументи, Грците треба прво да ги убедат жителите на САД дека немаат право да се нарекуваат Американци, затоа што не се само тие Америка. Треба да ги убедат дека делот (САД) го монополизира целото (Америка). Зошто ним не им го треснат в лице „аргументот“: „вие сте дел од Америка, ама не сте само вие ексклузивно Америка“? Потоа, Ставрос треба да ги убеди и колегите од ЕУ дека немаат право да се нарекуваат Европејци, затоа што не се само тие Европа. Треба да ги убеди дека делот (ЕУ) го монополизира целото (Европа). И ним треба да им каже отворено в лице: „вие сте дел од Европа, ама не сте само вие ексклузивно Европа“!

Грчките аргументи се неодржливи и лесно може да се докаже дека со меѓународната употреба на националноста Macedonians ниту имаме намера, ниту пак можеме да ги исклучиме сите други употреби на „Македонци“ (во географска или која и да е друга смисла). Нашата употреба на термините Macedonia и Macedonians не имплицира територијални претензии кон соседите, исто како што употребата на America и Americans (и Europe и Europeans) не имплицира територијални претензии кон другите држави што се дел од американскиот (или европскиот) континент, а не се дел од САД (или ЕУ). Проблемите со повеќезначноста на зборовите ќе си се решаваат како и порано - со повеќе речнички одредници за зборовите Macedonia и Macedonians.

Но, ако сакаме овие аргументи да ни држат вода, тогаш треба да си ја расчистиме конфузијата околу националноста и националната припадност на домашен терен. Ако се бориме во пасошите на сите граѓани да стои Macedonian Nationality тогаш треба да се избориме и на домашен терен за македонски граѓански идентитет. Тоа би значело и борба против монополизацијата на идентитетот „Македонци“ од страна на етничките Македонци, но и поширока борба против тиранијата на колективните и исклучиви етнички идентитети.