Advocatus diaboli

Ајде да си играме малку „ѓаволов адвокат“ (advocatus diaboli), во функција на развивање на критичко мислење и дебатирање.
Во време кога нашето Собрание ја срозува политичката дебата на најниско можно ниво, Ивица Боцевски излегува со анализа во која се обидува да докаже дека „Македонија треба да го напушти полу-претседателскиот систем и да еволуира кон чиста парламентарна демократија, со силни институционални механизми за спречување на политичките кризи.“ („Претседател на Република Македонија - извор на нестабилност“ - 26 август 2006 година).
Боцевски се повикува на фактот дека функцијата Претседател на Републиката е „извориште на нестабилност и една од кочниците за демократскиот развој на државата“, иако токму благодарение на напорите на Претседателот на Републиката (Борис Трајковски) дојде до потпишување на примирје по конфликтот во 2001 год. и до сериозни уставни и структурни реформи кои придонесоа за стабилизирање на државата и за развој кој беше награден со добивањето на статусот „кандидат земја членка на ЕУ“.
За Боцевски е спорен „непосредниот избор на шефот на државата во услови на поделено општество“, затоа што „непосредно избраниот претседател секогаш ќе биде Македонец“ и „функцијата претседател на Македонија досега само ја зголемуваше етничката поларизација на македонското општество.“
Ако размислуваме вака, тогаш се спорни и сите досегашни избори, оти немаше избори кои не ја зголемија етничката поларизација. Дали тоа значи дека треба да ги укинеме изборите затоа што ја зголемуваат етничката поларизација?
Зарем предлогот на Боцевски - собраниско избирање на листа (претседател и потпретседател во пакет) - е подемократски од непосредниот избор? И зошто не се земени предвид можностите:
- непосреден избор на претседател и потпретседател во пакет;
- некој припадник на друга етничка заедница да може да стане претседател или потпретседател;
- некој кој воопшто не се чувствува како „припадник на (етничка) заедница“, туку како Македонец (во смисла на граѓанин на Република Македонија) да може да стане претседател или потпретседател.
Не ми е јасно, зошто Боцевски ја нарекува „надуена“ легитимноста на Претседателот, а не легитимноста на Премиерот, кој не е избран на непосредни избори, туку од страна на Собранието?
Што да се каже за аргументот: „Досега македонските претседатели промовираа луѓе од своето непосредно опкружување за клучни државни функции и со ова сериозно го уриваа демократскиот принцип за избор на политички функционери.“? Ако самото уставно решение (за предлагање и именување функционери) го урива „демократскиот принцип за избор на политички функционери“ тогаш, зарем е битен начинот на кое решението се практикувало?
Аргументот дека „клучните партии од опозицијата никогаш досега не го признаа изборот на претседателот за легален и легитимен чин“ може да говори и во прилог на тоа дека на Македонија и е неопходна непартиска (или натпартиска) функција со широки овластувања која ќе има на располагање ефикасни механизми за разрешување на партиските (и други) конфликти. Зошто да не размислуваме во насока на усвојување дополнителна одредба дека кандидатите за непосреден избор на Претседател (еве, и за Потпретседател - во пакет) треба да бидат непартиски личности?
Клучниот аргумент на Боцевски (во прилог на предлогот Собранието да го бира Претседателот) е дека „Силниот парламент... овозможува силна контрола врз избраните функционери.“ Ако земеме предвид дека досега нашето Собрание генерално потфрлаше во контролата на избраните функционери, тогаш не би требало туку-така да ја отфрламе идејата за не-партиска институција која ќе има изворен легитимитет, и која нема да биде контролирана од партиски инструментализираниот парламент. Таквата институција не може да се нарече „уставен и политички „франкенштајн" без демократска контрола“, како што не може да се нарече ни институцијата „пратеник“ која демократски се контролира на непосредни избори. Згора на тоа, за одговорноста на Претседателот на Републиката одлучува и Уставниот суд.
Боцевски се прашува и која е целисходноста на „правото на вето“ за законите донесени во парламентот, иако имавме мошне свеж позитивен пример за тоа - стопирањето на законот со кој „силниот парламент“ сакаше да си обезбеди доживотни привилегии.
Затоа, во наши услови, треба да бидеме мошне скептични во однос на аргументите дека „силниот парламент ги охрабрува граѓаните да градат силни и одговорни партии“, во услови кога партиите се неспоредливо посилни (и понеодговорни) од граѓанското општество и медиумите семени заедно, и кога нивото на партиска политичка култура не овозможува плодотворна и критичка парламентарна дебата.