Борбата за националниот идентитет

„Секоја генерација има своја битка“ - одекнуваше илинденското мото во Пелинце и во Крушево. Два месеца по Илинден, а никако да се ослободам од тегобното чувство дека мојата генерација е заложник на бесмислена борба што се крепи на промашена теза. Тезата беше лансирана во февруари од Будимпешта, ден пред националистичкиот митинг на скопскиот плоштад Пела под мотото „Македонија, македонско, Македонци“. Будимпештанската теза на Груевски беше обландирана како предизборен слоган: „Борбата за уставното име е борба за зачувување на нашиот идентитет!“

Уште во една од мартовските колумни укажав на манипулативниот карактер на оваа теза: Ако „идентитетот е нешто што се градело со векови и илјадници години“ (како што тврдеше Груевски), тогаш каква врска има тој идентитет со уставното име Република Македонија од 1991 година? Неодамнешниот развој на политичките настани ме поттикна да изложам дополнителни противаргументи:

1. Тезата „Борбата за уставното име е борба за зачувување на нашиот идентитет“ им остава простор на нашите оспорувачи да аргументираат дека „нашиот идентитет“ не е постар од актуелното уставно име Република Македонија, затоа што името Република Македонија датира од 1991. Историјата на македонската држава не се исцрпува со историјата на Република Македонија која почнува на 7 јуни 1991. Имено, тогаш Собранието на СРМ донесува одлука за стапување во сила на амандманот на Уставот на СРМ со кој се избриша зборот „Социјалистичка“, и во целиот текст почна да се употребува називот „Република Македонија“. На 11 јуни 1991 година излезе првиот број на „Службен весник на Република Македонија“ (дотогаш „Службен весник на Социјалистичка Република Македонија“). Од историска и правна перспектива, првиот устав на Република Македонија е уставот по усвојувањето на амандманите од 7 јуни 1991, ден што може да се одбележува како ден на името „Република Македонија“.

2. Ако името на државата е суштествено за нашиот идентитет, тогаш испаѓа дека секогаш кога некој го менувал името на државата, го предавал нашиот идентитет. Ако е така, тогаш Методија Андонов Ченто треба повторно да го прогласиме за народен предавник, затоа што на 8 март 1946 го потпишал Законот за името на Народна Република Македонија со кој „досегашното име на нашата федерална единица „Демократска Федерална Македонија“ се менува и гласи „Народна Република Македонија“.“ Бездруго, како предавници на идентитетот и народот треба да се прогласат и оние што потоа го сменија името во „Социјалистичка Република Македонија“ и во „Република Македонија“.

3. Виталната лага дека борбата за зачувување на уставното име е борба за зачувување на националниот идентитет затскрива една тажна вистина. Приемот во ОН во 1993 под „привремената“ референца не беше суспензија, туку практично откажување од уставното име во меѓународната употреба до постигнување заедничка спогодба со Грција. Од нашето уставно име практично се откажаа сите наши политички претставници, независно од партиската и етничката припадност, кои 15 години достоинствено учествуваа во работата на меѓународните организации под некрофилската референца „поранешната југословенска...“. Ако некрофилската дескрипција досега не го загрози нивниот национален идентитет, од каде стравот дека прифаќањето на некоја одредница пред „Република Македонија“ ќе го загрози нашиот национален идентитет?

4. Промашената теза за „националниот идентитет“ не' води во идентитетски ќор-сокак. На пример, кога Црвенковски во Њујорк зборуваше за „фер компромис и за разумно решение што нема да го оспорува нашиот национален и културен идентитет“, истакна и дека нашиот „специфичен модел на функционална мултиетничка демократија... докажува дека е возможна продуктивна коегзистенција на различните нации и култури што делат ист простор.“ Ако ја застапуваме тезата дека во нашата специфична земја коегзистираат повеќе нации и култури, тогаш треба да зборуваме и за повеќе национални и културни идентитети. Барањето изјава за припадност на една етничка заедница, кое е услов за кандидирање за пратеник, оневозможува политичко промовирање и претставување врз основа на еден надетнички национален идентитет. Тиранијата на исклучиви етнички идентитети оневозможува изградба на еден национален и културен идентитет.

5. Промашената теза за „националниот идентитет“ ја продлабочува македонската конфузија помеѓу етнички и национални идентитети, помеѓу народ во смисла на „етнос“ и народ во смисла на „демос“. Претходно веќе укажав дека може да се воспостави логичка врска помеѓу името на државата и националниот идентитет, а не етничкиот. Иако упорно ја поистоветуваме припадноста кон етничката заедница со „националната припадност“, етничкиот и националниот идентитет се два различни поима што не треба да се побркуваат. Кој не верува нека прочита на новата лична карта, каде што терминот „државјанство“ е преведен како „nationality“.

Накусо, борбата за уставното име не е борба за националниот идентитет „Македонец“, затоа што ниту Уставот ниту политичката практика не создаде можност за граѓанска употреба на зборот „Македонец“ без разлика на етничката припадност. Ако сакаме да го браниме нашиот национален идентитет, треба прво да го создадеме, надминувајќи ги бетонираните етнички идентитети. Ако сакаме да градиме демократија, треба да го вратиме македонскиот демос на историската сцена, носителот на суверенитетот на првата македонска држава.

Првата македонска држава беше израз токму на суверената волја и правото на самоопределување на „народот на Македонија“ (не во смисла на „етнос“), а АСНОМ го образуваа народните претставници, без разлика на народност, вероисповед, пол, раса и политичко-партиска припадност.