Лифт за губилиште?

„Лифт за губилиште“ (1958) е незаборавен филм-првенец на францускиот режисер Луј Мал, со прекрасната Жана Моро (Флоренс) во главната улога. Има мошне интересна приказна. Согласно со заедничкиот план, љубовникот на Флоренс го убива нејзиниот сопруг во канцеларијата, токму пред почеток на викендот. Ко за беља, веднаш по убиството се заглавува во службениот лифт (снемува струја) и останува безнадежно заробен во него. Убавата Флоренс залудно го чека, талкајќи низ улиците на Париз. Во меѓувреме, еден тинејџерски пар му го краде спортскиот автомобил на љубовникот и, по кратката авантура, убива еден германски турист. По успешното бегство, сите докази посочуваат дека убиството го извршил љубовникот на Флоренс. Бездруго, тој има совршено алиби дека не бил на местото на второто злосторство. Бил заглавен во лифтот. Ама што му вреди - ако успее да го избегне обвинението за злосторството што не го сторил, ќе биде обвинет за другото, уште пострашно злосторство.

На овој филмски класик се потсетив откако ја прочитав изјавата на еден наш претседателски кандидат, дадена за едно радио од дијаспората: „Сега сме ние во еден заглавен лифт, блокирани сме и имаме некој статус на блокирана земја, тука е сега големата опасност, бидејќи сами знаете кога ќе заглавите во лифт во даден момент почнува ксенофобија, почнува страв и почнува меѓусебно пресметување“.

Несомнено, стравот и опасноста одамна ни се вгнездија во срцата и во главите. Манипулациите со стравовите и опасностите станаа омилена политичка стратегија, како на властодршците, така и на нивните политички опоненти. Народот вели „стравот лозје чува“, ама додека ние се плашиме од се' и сешто, ни го обраа лозјето.

И ксенофобијата ни стана модус вивенди. Можна ли е кај нас љубов кон татковината без изразување отворена омраза против Грците, Бугарите, Србите и сите други клети загрозувачи на нашиот идентитет? А почна и меѓусебното пресметување. Почна да се пресметува секој со секого - па, и претседателските кандидати далеку пред официјалниот почеток на изборната кампања.

На прв поглед, нема ништо неумесно во филмската споредба „од сите страни Ѓорѓи сардисан“. Блокирани сме во еден заглавен лифт, особено по „матот“ во Букурешт. Проблемите почнуваат кога истиот претседателски кандидат ќе изјави: „Која изолација? Изолација има во нивните глави, ментална изолација“. Ем тврди дека сме блокирани во заглавен лифт ем не' убедува дека изолацијата е само „во умот на некои“. Ем тврди дека стоиме во место (блокирани во задушливиот лифт) ем не' убедува дека „Сега работите се движат. Полека, но се движат“. А кој го чувствувал движењето и промените кон подобро? Се разбира, „сите ние што и' мислиме добро на Македонија“. Ако не чувствувате дека блокираниот лифт ни се движи, не и' мислите добро на Македонија?

Ако имате чувство дека сето ова е апсурдно - не берете гајле. Нашите претседателски кандидати се соочуваат со апсурдни проблеми, па затоа нудат и апсурдни решенија. Се чини, професорите прво измислија универзален лек за сите наши политички болки - трагање и обновување на корените. Едниот кандидат не' убедува дека „трагањето по корените секојпат е право на секој народ“, а другиот предупредува дека е опасно едни корени да се промовираат на сметка на другите.

Но, и тој нема ништо против корените, како што видовме на Св. Трифун, кога потенцираше дека е убаво „корените на народот да се обновуваат на ваков начин“. Ако малку ги доближат ставовите, нашите коавтори на учебник се на добар пат да станат и коавтори и на единствена внатрешна стратегија по однос на потрагата по корените. Заедничката стратегија за корените, како народен лек за сите наши болки, не е лошо да ја подарат на најблискиот манастир на МПЦ, за да можат бесплатно да се излекуваат и сите други наши граѓани што страдаат од идентитетска криза.

А кои се симптомите на кризата на идентитетот кај нашите кандидати? Едниот кандидат не знае дали сме Европејци или, пак, допрва ќе стануваме Европејци. На Св. Трифун бевме Европејци кога предложи: „Да им понудиме европско вино, за да разберат дека тие што го прават се Европејци“. Некни, пак, прочитавме дека се' уште не сме Европејци: „едноставно треба да станеме Европејци да ги почитуваме европските вредности... и кога ќе имаме Европејци во Македонија, лесно и Македонија ќе биде европска“.

Вториот европски кандидат до некни не' убедуваше дека со еден член може да ни се избрише идентитетот и дека предлозите на Нимиц содржат „опасна црна дупка, која се заканува да не' проголта нас Македонците како нација“. Сега, пак, не' убедува дека „македонскиот идентитет во преговорите за името на ниеден начин не е загрозен“ и дека „темата околу националниот идентитет е комплетно измислена од изолационистите“. Работава испадна - „тази црна дупка не е дупка“?

Секако, има и трет и четврт македонско-европски кандидат кои немаат никакви проблеми со идентитетот. Третиот бил Лав во хороскоп, со заштитен знак македонско сонце. Да се надеваме дека нема да предложи лекување на идентитетската криза со помош на астролошки третмани. За четвртиот веќе видовме колку успешно го бранеше својот македонски идентитет како „слободен граѓанин во Хрватска“.

Додека нашите претседателски кандидати се расправаат за корените и за идентитетот, ние си остануваме заглавени во македонскиот лифт што ги побива законите на физиката. Ем стои во место ем се движи полека во потрага по корените.

Во заглавениот лифт, надежта последна умира дека македонскиот транзициски филм не е ноар-филм. Што друго ни преостанува освен да се надеваме дека нашиот заглавен лифт не е „лифт за губилиште“?

Којзнае, можеби новиот „лифтбој“ ќе има поголема умешност од претходните. Можеби ќе знае да го притисне вистинското копче што ќе не одглави од стравот, ксенофобијата, сегрегацијата, поделбите. Копчето што ќе го придвижи нашиот лифт кон „Европска Македонија“.