Консеквенците на тиранијата

Конституирањето на Комитет за односи меѓу заедниците предизвикува бурна дебата.

Да потсетиме, во Уставот не станува збор за Комитет за односи меѓу припадниците на заедниците, туку за Комитет за односи меѓу заедниците.

Имено, во амандманот XII се претпоставува дека пратениците не се политички претставници на граѓани (независно од етничкото потекло), туку политички претставници на „заедниците“: „Доколку некоја од заедниците нема пратеници, народниот правобранител, по консултации со релевантните претставници на тие заедници, ќе ги предложи другите членови на Комитетот.“

Оттаму, легитимно е оспорувањето на кандидатурата на некој/а пратеник/пратеничка за член на Комитетот за односи меѓу заедниците, врз основа на аргументи дека тој/таа не е релевантен претставник на таа заедница.

Имено, логично е да се постави прашањето како претставникот на таа заедница ќе „разгледува прашања од односите меѓу заедниците“ ако за некој кандидат за претставник на некоја заедница се докаже дека пред неколку месеци воопшто не се изјаснувал како припадник на таа заедница?

Тоа е резултат на тиранијата на етничкиот идентитет, која го девалвираше граѓанскиот идентитет за сметка на етничкиот, и индивидуалните права за сметка на колективните.

Меѓутоа, кај нас, исто така, „слободното изразување на националната припадност“ е темелна вредност на уставниот поредок. (Англискиот превод на оваа темелна вредност во еден официјален документ на ОН е „the free expression of ethnic identity“, а во нашиот извештај до Советот на Европа „Free expression of ethnic affiliation“.)

Покрај тоа, „Припадниците на заедниците имаат право слободно да го изразуваат, негуваат и развиваат својот идентитет...“ (Амандман VIII), а според РАМКОВНАТА КОНВЕНЦИЈА ЗА ЗАШТИТА НА НАЦИОНАЛНИТЕ МАЛЦИНСТВА НА СОВЕТОТ НА ЕВРОПА, секоја личност што припаѓа на некое национално малцинство има право слободно да одбере дали ќе биде третирана или нема да биде третирана како таква.

Во нашиот Извештај до Советот на Европа се потенцира дека „...the answer to the question of “ethnic affiliation” in all censuses of population carried out since 1948 up to now, as well as in all other statistical researches, is based exclusively on the principle of free expression by a person to whom the question relates.“

Имено, повреда на ова право би настанала во случај кога некој некого присилува да ја изрази својата „етничка припадност“ или кога му го оневозможува слободното изразување на неговата/нејзината етничка припадност.

Ставот дека „националната припадност не може да биде мобилна категорија“ не е заснован на никакви норми, ниту од домашното, ниту од меѓународното право. Исто така, да не заборавиме дека „Употребата на изразот „национална припадност“ како „етничка карактеристика“ не е во согласност со European Convention on Nationality (кај нас ратификувана како Европска конвенција за државјанство). Имено, во оваа конвенција на Советот на Европа, изразот "nationality" се дефинира како „the legal bond between a person and a State and does not indicate the person's ethnic origin“, што е во согласност со Законот за државјанство на Република Македонија во кој “Државјанството е правна врска меѓу лицата и државата и не го означува етничкото потекло на лицата.” (МХК).

Токму затоа, Хелсиншкиот комитет апелираше до државните органи „терминот „националност“ да се употребува согласно Конвенцијата за националност/државјанство, во смисла на правна врска помеѓу лицето и државата која не го означува етничкото потекло на лицето.“

Да потсетиме, исто така, дека „На секој граѓанин му се гарантира почитување и заштита на приватноста на неговиот личен и семеен живот, на достоинството и угледот“ и дека „Граѓаните на Република Македонија се еднакви во слободите и правата независно (...), националното и социјалното потекло“.

Изразувањето на личниот идентитет (етнички, национален, политички, сексуален...) е заштитено со правото на почитување на приватниот и семејниот живот и со забраната на дискриминација (не само врз основа на етничко потекло, туку и врз основа на националност/државјанство).

Останува да лебди прашањето колку ефективно можеме да ги заштитиме овие меѓународни права во рамките на нашиот систем за заштита на човековите права.